Neuvième leçon
9.1. Un air connu...
Une des meilleures façons d'apprendre une langue, c'est en la chantant.
Vous n'aurez sûrement pas de difficulté à reconnaître la mélodie de
Frère Jacques dans le texte suivant :
Frato Jako, frato Jako,
Levu vin, levu vin.
Jen la sonorilo, jen la sonorilo;
Bim bam bom, bim bam bom.
Frato Jako, frato Jako,
Lavu vin, lavu vin.
Metu vian veston, metu vian veston;
Bim bam bom, bim bam bom.
Frato Jako, frato Jako,
Kuru do, kuru do
Tuj al la lernejo, tuj al la lernejo;
Bim bam bom, bim bam bom.
jen | voici, voilà |
sonorilo | cloche |
do | donc |
tuj | tout de suite |
vesto | vêtement |
| |
Une autre version de Frère Jacques est celle élaborée par un groupe
de musiciens et chanteurs espérantistes du Brésil :
Bonan tagon ! Bonan tagon !
Mi deziras al vi !
Havu bonan tagon ! Havu bonan tagon,
Vi kaj la famili' !
Nun sidigxu ! Nun sidigxu,
Mia kara frauxlin' !
Diru nun belsone : cxu vi fartas bone ?
Belulin', kisu min !
Gxis revido ! Gxis revido,
Mia kara frauxlin' !
Gxis alia fojo ! Estos granda gxojo
Vidi vin, kisi vin !
belsone | d'un beau son |
farti | se porter |
gxojo | joie |
gxis revido | au revoir |
frauxlo | homme célibataire |
frauxlino | demoiselle |
9.2. L'élision
Vous avez remarqué l'élision du -o final dans certains mots
(famili', frauxlin'), ce qui se fait couramment en poésie avec la
terminaison des noms et le a de l'article la :
Esperanto estas la espero de l' mond'.
L'élision ne change pas la place de l'accent tonique :
fraux-li-no devient fraux-lin'
9.3. Quelques adverbes primaires en -aux
Dans la 3e leçon, nous avons parlé des adverbes et nous avons
expliqué que ceux qui sont dérivés d'autres mots se terminent par
-e. Mais beaucoup d'adverbes ne sont pas des dérivés et appartiennent
au groupe des mots dits primaires. Voici quelques adverbes se terminant
en -aux parmi les plus usités en espéranto.
almenaux : |
au moins |
Donu al mi almenaux du minutojn. |
|
ankaux : |
aussi, également (précède le mot sur lequel on insiste) |
Ankaux Johano lavas sin.(Il n'y a pas que Marie qui se lave)
Johano ankaux lavas sin. (Non seulement il se peigne, mais il se lave également)
Johano lavas ankaux sin. (Jean ne lave pas seulement d'autres personnes) |
|
ankoraux : |
encore |
Mi ankoraux ne vidis sxin. cxu li ankoraux estas tie ? |
|
apenaux : |
à peine |
Li dormis apenaux kvin minutojn. |
|
baldaux : |
bientôt |
Venu baldaux, mi petas. |
|
hieraux : |
hier |
Mi renkontis lin hieraux (antauxhieraux). |
|
hodiaux : |
aujourd'hui |
Hodiaux estas bela tago. |
|
morgaux : |
demain |
Kial plenumi (accomplir) morgaux tion, kion oni povas fari hodiaux ? |
|
preskaux : |
presque |
Li preskaux falis. |
9.4. Divers mots en -aux
Voici cinq autres mots très fréquents terminés par -aux :
ambaux : |
tous les deux (adjectif ou pronom numéral) |
Ili ambaux estas en la gxardeno. |
|
anstataux : |
au lieu de (prép.) |
Sxi dormis anstataux legi. |
|
antaux : |
avant, devant (prép.) |
Antaux cxio oni devas peti informojn. La monumento staras antaux la muzeo. |
|
cxirkaux : |
autour de, environ (prép.) |
Ili vojagxis cxirkaux la terglobo. Venu cxirkaux la dua (horo). |
|
kontraux : |
contre (prép.) |
Ni batalas kontraux la inflacio. Kontraux doloro helpas bonhumoro. |
Remarque :
Pour tous ces mots en aux vous devez faire
très attention à placer correctement l'accent tonique. Les
francophones ont souvent la mauvaise habitude de prononcer
tchir-ka-ou alors que kaux ne forme qu'une seule syllabe. La
prononciation exacte est donc :
cxirkaux tchir-kaw
morgaux mor-gaw
hieraux hi-è-raw
hodiaux ho-di-aw
9.5. Autres mots invariables
Parmi les mots invariables fréquemment employés, on trouve aussi:
cxi : indique la proximité
cxi tio : | cette chose-ci | cxi tie : ici |
cxio cxi : | tout ceci |
cxi-matene : | ce matin | cxi-foje : cette fois-ci |
tiu knabo : | ce garçon(-là) |
tiu cxi knabo, cxi tiu knabo : | ce garçon-ci |
ajn : exprime l'indétermination généralisée
iu ajn : | n'importe qui | io ajn : | n'importe quoi |
ie ajn : | n'importe où | iam ajn : | n'importe quand |
iru ien ! : | allez (allez-vous en) quelque part ! |
iru ien ajn ! : | allez-vous en n'importe où ! |
|
iru, kien vi volas ! : | allez où vous voulez ! |
iru, kien ajn vi volas ! : | allez (n'importe où) où vous voulez ! |
9.6. Proverbes
| Kiam kato promenas, la musoj festenas. |
Quand le chat n'est pas là, les souris dansent (festoient); |
| Kion oni volas, tion oni povas. |
Quand on veut, on peut. (ce qu'on veut, on le peut) |
 |
Kia patro, tia filo. |
Tel père, tel fils. |
 |
Amiko de amiko estas ankaux amiko. |
L'ami de mon ami est mon ami. (un ami d'ami est aussi un ami) |
 |
Se mi scius, kie mi falos, mi tien metus tapisxon (= tapis). |
Devinez vous-même... |
9.7. Des extraits de la presse espérantiste
Il existe une centaine de publications en espéranto. Celles-ci sont
éditées par des maisons indépendantes, par des associations
nationales ou internationales, et elles se font l'écho du mouvement
espérantiste dans le monde.
Exercices - neuvième leçon
Pour obtenir une lettre accentuée, il suffit de taper la lettre suivie d'un 'x' :en tapant cx, sx, ux... vous obtiendrez cx, sx, ux...
Traduisez les articles suivants puisés dans diverses revues. Le vocabulaire nouveau se trouve à la fin de l'exercice.
1.
19 geinstruistoj gvidas Esperanto-kursojn por 303 gelernantoj en la brazila urbo Salvadoro. Kiel en la resto de la lando, ankaux en Salvadoro oni sentas kreskon de la intereso pri la Internacia Lingvo post la 66a Universala Kongreso en Brazilio.
2.
Bela parketo en la centro de la sud-franca urbo Pau jxus ricevis la nomon Zamenhof. La urb-estro de Pau, André Labarrère, farigxis ministro en majo. Li dufoje subtenis legxproponojn, kiuj celas meti Esperanton en egalan situacion kun aliaj lingvoj. Li estas honora membro de la loka Esperanto-societo, kaj pasint-jare li persone malfermis ekspozicion pri Esperanto, kiu restis unu monaton en la urba biblioteko.
3.
La 11an de oktobro 1980, grupo de samideanoj de Bostona Esperanto-Klubo veturis al sxerbruko (Kebekio) por esti gastigataj de sxerbruka Esperanto-Societo (sxES) dum speciala semajnfina arangxo. Plie montrealanoj el la du kluboj kunvenis sabatvespere por partopreni komunan mangxon en restoracio kaj vesperon en la kutima renkontejo de sxES cxe la loka universitato. Naciecoj reprezentitaj: Francio, Japanio, Kanado, Usono.
4. Kio okazas cxe la junularaj esperantistaj asocioj de la landoj najbaraj de ni ? Por respondi al tiu demando, jen nova rubriko. cxi-numere ni donos novajxojn pri NEJ (Nederlanda Esperantista Junularo) kaj FEJA (Flandra Esperanta Junulara Asocio). Tiuj du asocioj havas komunan bultenon. La plej interesa afero, kiun tiuj uloj organizas -- almenaux el nia vidpunkto -- estas la Paska Renkontigxo. gxi nun igxis tradicia kaj, kiel la nomo antauxsupozigas, gxi okazas dum la Paska semajnfino.
gvidi | guider, diriger |
Brazilo | Brésil |
Brazilio | Brasilia |
senti | sentir, ressentir |
kresko | croissance, accroissement |
samideano | partisan (ici : espérantiste) |
sxerbruko | Sherbrooke |
gastigi | recevoir (des invités), offrir l'hospitalité |
kutima | habituel |
Usono | états-Unis |
plie | de plus |
arangxo | manifestation |
| |
| |
asocio | association |
najbaro | voisin |
rubriko | rubrique |
numero | numéro (revue) |
bulteno | bulletin |
organizi | organiser |
vidpunkto | point de vue |
Pasko | Pâques |
tradicio | tradition |
supozi | supposer |
Flandro | Flandres |
Nederlando | Pays-Bas |
Envoi des exercices au tuteur